โรคย้ำคิดย้ำทำ คืออะไร? (Obsessive-Compulsive Disorder)

     เมื่อกี้ล็อคประตูหรือยังนะ… ปิดแก๊สหรือยัง… หากที่ผ่านมาคุณมักมีความคิดแบบนี้ซ้ำ ๆ จนทำให้ต้องกลับไปเช็ควันละหลายสิบรอบ อาจเป็นหนึ่งสัญญาณว่าคุณมีอาการย้ำคิดย้ำทำ วันนี้เราจะชวนมาทำความรู้จักโรคย้ำคิดย้ำทำ หรือที่เรียกว่า Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) โรคที่สร้างความหงุดหงิดรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันกันค่ะ

โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-Compulsive Disorder) คืออะไร?

     โรคย้ำคิดย้ำทำ คือ โรคที่เกี่ยวข้องกับความวิตกกังวลต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่งอย่างมากจนต้องทำหรือคิดอะไรซ้ำ ๆ ไม่สามารถควบคุมหรือหยุดได้เองและส่วนใหญ่ตัวผู้ป่วยก็รับรู้ว่าพฤติกรรมนั้นไม่สมเหตุสมผล แต่อดไม่ได้ที่จะลงมือทำหรือคิดถึงมัน ซึ่งทำให้เกิดความทุกข์ทนอย่างมาก

อาการสำคัญแบ่งได้เป็น 2 ประการ คือ อาการย้ำคิด (Obsession) และอาการย้ำทำ (Compulsion)

     1. อาการย้ำคิด Obsessive คือ ชุดความคิดหรือความรู้สึกที่เกิดขึ้นเองซ้ำ ๆ โดยไม่มีเหตุผล แต่ก่อให้เกิดความกังวลใจมาก เช่น เวลาผ่านศาลพระภูมิจะมีความคิดซ้ำ ๆ เกี่ยวกับการลบหลู่สิ่งศักดิ์สิทธิ์, หลังทำอาหารจะมีความคิดซ้ำเกี่ยวกับความปลอดภัย ภาพไฟไหม้ เพราะมีความคิดว่าลืมปิดแก๊ส หรือจะมีโจรเข้าบ้าน เพราะมีความคิดว่าลืมล็อคประตู เป็นต้น ความคิดเหล่านี้จะกระตุ้นให้ผู้ป่วยเกิดความกระวนกระวายใจ วิตกกังวลมาก

     2. อาการย้ำทำ Compulsive คือ การกระทำพฤติกรรมซ้ำ เพื่อลดหรือป้องกันความไม่สบายใจจากอาการย้ำคิดในข้างต้น และตัวผู้ป่วยเองก็รับรู้ว่าความคิดดังกล่าวนั้นไร้เหตุผล แต่ไม่สามารถห้ามหรือควบคุมความคิดเหล่านั้นได้ ต้องลงมือกระทำพฤติกรรมซ้ำ ๆ เช่น กลับไปตรวจเช็คความเรียบร้อยวันละหลายรอบแม้อยู่ที่ทำงานแล้ว ซึ่งอาการย้ำทำส่งผลต่อการดำเนินชีวิตประจำวันค่อนข้างมาก

สาเหตุของโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD) มีความเฉพาะเจาะจงกว่ากลุ่มวิตกกังวลอื่น ๆ

1. มีการทำงานบกพร่องของสมองส่วน orbitofrontal cortex, caudate, และ thalamus
2. สารเคมีในสมองที่ทำงานบกพร่อง ได้แก่ serotonin, dopamine และ glutamate
3. จากงานวิจัยพบความสัมพันธ์กันระหว่างผู้ป่วยโรคติกส์ (Tic disorder) จะมีโอกาส 30% ที่จะเป็นโรค OCD ร่วมด้วย
4. 4.การเลี้ยงดูอาจเป็นหนึ่งในสาเหตุร่วมของอาการย้ำคิดย้ำทำ เราพบว่าผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่ถูกเลี้ยงดูด้วยความเข้มงวดมากเกินไปหรือผู้เลี้ยงดูมีลักษณะ Perfectionist จะมีแนวโน้มส่งผลให้ผู้ป่วยต้องอยู่ในภาวะเครียดกดดัน รวมถึงหมกมุ่นในความเป็นระเบียบสมบูรณ์แบบ เพราะหากไม่ทำจะส่งผลต่อความสัมพันธ์กับผู้ดูแลได้

การรักษาโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD)

1. 1. รักษาด้วยยาเพื่อกระตุ้นให้สารเคมีในสมองทำงานได้อย่างเหมาะสม
   2. การทำจิตบำบัดควบคู่ไปกับการทานยา มีหลายแนวทางการบำบัดที่ช่วยยับยั้งพฤติกรรมดังกล่าวได้ เช่น การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (CBT), การป้องกันการสัมผัสและการตอบสนอง (ERP), การบำบัดแบบยอมรับและการให้สัญญา (ACT)

การป้องกันโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD)

1. 1. การนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ วันละ 7-8 ชั่วโมง
   2. มีวิธีการจัดการความเครียดอย่างเหมาะสม เช่น การออกกำลังกาย ฟังเพลง ปลูกต้นไม้ เป็นต้น
   3. หมั่นสังเกตพฤติกรรมของตนเองว่ามากกว่าปกติและรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันหรือไม่ หากพบว่าเริ่มรบกวนการเข้าพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยจะทำให้ได้รับการรักษาเร็วและหายได้เร็วขึ้น

     สำหรับใครที่มีความสงสัยเกี่ยวกับอาการ หรือไม่มั่นใจว่าตัวเองเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำหรือไม่ ทุกปัญหามีความสำคัญและจำเป็นต้องได้รับการช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ MENTALMATE พร้อมเป็นผู้รับฟังเรื่องราวและให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิต โดยผู้เชี่ยวชาญทั้งนักจิตวิทยาคลินิกและนักจิตวิทยาการปรึกษาค่ะ

อ้างอิง

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.)
• พร กิสยากร. (2562). ย้ำคิดย้ำทำ. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ  3 สิงหาคม 2567 จาก https://www.bodyandmindclinicbkk.com
• โรงพยาบาลเพชรเวช. (2563). โรคย้ำคิดย้ำทำ. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ  3 สิงหาคม 2567 จาก https://www.petcharavejhospital.com